De Protestantse Wijkgemeente Huizum ontstond op 1 januari 2006 door de vereniging van de Gereformeerde Kerk te Leeuwarden-Huizum en de Hervormde Gemeente van Leeuwarden-Huizum. Vanaf medio mei 2009 kent de gemeente twee wijkgemeenten, met als begrenzing de Oostergoweg, elk met een eigen kerkgebouw en predikant(en). De kerkdiensten van Huizum-Oost worden in de Oase (aan de Weideflora) gevierd.
Binnen de geografische grenzen van de wijk Huizum-Oost bevinden zich twee kerkgebouwen, en wel de Dorpskerk en de Oase. Als je de geschiedenis van beide gebouwen bekijkt, bestaat er nogal wat verschil. De uit de Middeleeuwen stammende Dorpskerk is dan ook heel wat ouder dan de 20e-eeuwse Oase. Over beide kerkgebouwen hierbij een stukje geschiedenis.
Oase
De geschiedenis van het kerkgebouw de Oase is zoals gezegd heel wat korter dan die van de Dorpskerk. Voor 2006 was de Oase een kerkgebouw van de Gereformeerde kerk Leeuwarden-Huizum. Op 19 september 1976 werd na een lange periode van voorbereiding het kerkelijk centrum Oase officieel in gebruik genomen.
Reeds in de jaren zestig waren er plannen voor de bouw van een kerk of kerkelijk centrum in de nieuwe wijk Aldlân. In eerste instantie heette de nieuwe wijk in opbouw Borniawijk en werd er gekerkt in de Schranskerk. De naam voor deze wijk was wel logisch als je bedenkt, dat ook de Borniastraat met de straten eromheen tot de wijk behoorde. Het was de bedoeling dat Goutum bij de Schranskerk zou blijven. Maar de wijkgemeente groeide bij de verdere huizenbouw snel en er was een nieuwe indeling nodig. Bij die indeling ontstond de wijk Aldlân-Goutum met kerkcentrum Oase en bleef de Borniastraat met omgeving bij de Schranswijk. Met Goutum en het kader dat daar woonde, beleefde de nieuwe wijk een periode van opbouw en bloei. Het was dan ook een flinke aderlating, toen Goutum in 1995 afscheid nam van de Oase.
Het in die tijd op gang gekomen overleg met de Hervormde Gemeente van Huizum, de Rooms-Katholieke Parochie, de Vrije Evangelische Gemeente en de Baptistengemeente liep jammer genoeg op niets uit. Daarna werden er met de eerste twee kerkgenootschappen gesprekken gevoerd over een op te richten wijkcentrum in Aldlân-Oost. Dit wijkcentrum zou het algemeen welzijn van de gehele nieuwe stadswijk moeten dienen, en daarnaast de kerken ruimte bieden. Gereformeerd Huizum wilde in een dergelijk centrum wel vergaderruimte, maar koos uiteindelijk wat de kerkdiensten betreft voor een eigen kerkgebouw. Nog weer later kwam er een aanbod van de Hervormde Gemeente om mee te doen aan al opgezette plannen. De trein reed echter al, de gereformeerden hadden reeds een tijdpad voor eigen voornemens uitgestippeld. Overigens zijn de plannen voor een dergelijk wijkcentrum niet gerealiseerd. Later werd dit vanuit de burgerlijke gemeente aangepakt en ontstond uiteindelijk wijkcentrum De Frosk.
Naam
De naam van het nieuwe kerkelijk centrum is niet, zoals vaak gebruikelijk is, het resultaat van een wedstrijd. Het was de architect, Jan van der Plas uit Purmerend, die verantwoordelijk was voor de zo treffend gekozen naam. Hij diende zijn plan namelijk in onder de naam Oase.
De Deputaten Kerkopbouw van het Landelijk Dienstencentrum adviseerden positief over het nut en het financieel verantwoord zijn van een nieuw kerkelijk centrum. Ze gaven evenwel meteen ook de raad om te kiezen voor een multifunctioneel gebouw, een gebouw dat voor meerdere doeleinden geschikt was. Dat dit laatste gelukt is, valt af te lezen aan de diverse activiteiten die in de loop van de tijd in de Oase zijn gehouden. De daar gehouden vogeltentoonstellingen zijn daarvan een duidelijk voorbeeld, maar ook de hindoestaanse bruiloft die in de Oase werd gehouden en de Leeuwarder Courant haalde.
Financiën en gebouw
Er moest hard worden gewerkt om de financiën voor dit bouwproject rond te krijgen. Zo werden er certificaten uitgegeven in het kader van een actie om gelden bijeen te brengen.
Daarnaast waren de vrouwen van heel gereformeerd Huizum zeer actief. Zij verkochten tegeltjes met daarop diverse teksten, o.a. een gedicht van Nel Benschop. Met de netto tienduizend gulden die de actie opbracht, stond Huizum in heel Nederland aan de top! Voor de Oase trouwens een mooie ‘ynstruier’.
Architectenburo Jan Plan B.V. te Purmerend kreeg de opdracht een ontwerp te maken voor het kerkelijk centrum. Het ontwerp Oase van architect Van der Plas van dit bureau werd aangenomen. Toch heeft het vanaf het begin voor veel discussie gezorgd. Zo hebben er plannen bestaan om het gebouw in zijn geheel om te draaien. Aardig te zien is hoe op de bouwtekening de hoek van de kerkzaal waar nu zitjes zijn gecreëerd, oorspronkelijk als ontmoetingshal was bedoeld. Die bouwtekening is te vinden in een van de drie bouwkranten, waarmee de gemeente goed op de hoogte werd gehouden.
Het interieur van de Oase momenteel is het resultaat van een vernieuwing onder leiding van gemeentelid en architect Sándor Weerstra. Daarbij heeft het liturgisch centrum een nieuw aanzien gekregen. Daarnaast zijn sinds de sluiting van de Schranskerk de stoelen uit deze kerk in de Oase terechtgekomen. Stoelen dus, en geen banken, zoals dit vanaf het begin het geval is geweest, waardoor de opstelling flexibel is. Zo kan er in een kring gezeten worden, maar ook in de klassieke opstelling richting preekstoel.
Aan de Gereformeerde wijkgemeente De Oase waren drie predikanten verbonden, achtereenvolgens ds. S. Tiemersma, ds. R. de Vries en ds. H. A. Klijn.
Bron: 25 jaar Oase in de woestijn, Jant van der Weg e.a., sept. 2001.
Na de fusie en de reorganisatie heeft de wijkgemeente Huizum-Oost als wijkpredikant Ds. D.G. Posthuma, terwijl ds. W.H. le Cointre en de kerkelijk werkers Anja Bakker en Corry Tigchelaar, elk met hun eigen taak, voor ondersteuning zorgen.
Dorpskerk Huizum
De Dorpskerk, gebouwd als parochiekerk voor de bewoners van Huizum, was gewijd aan Sint Johannes de Doper en vormt nu nog het centrale punt van de wijk Huizum-Dorp.
Vermoedelijk is de kerk eind 12e-begin 13e eeuw gebouwd. Het gebruik van grote bakstenen en tufsteen wijst op deze periode. Ook is dit de periode waarin men overging van de romaanse bouwstijl naar de gotische bouwstijl. In de toren vind je de rondbogige galmgaten (romaans) en in de kerk de spitsbogige vensters (gotisch).
Aan de bouwstijl van de 13e eeuwse toren kun je zien dat de kerk niet bij een klooster behoorde (de kerk heeft een stompe toren met aan beide zijden een schuin aflopend dak) en dat hij gewijd was aan een mannelijk patroon (de uitsteeksels op de hoeken aan de bovenkant van het muurwerk). In de toren hangen twee klokken resp uit 1529 en uit 1582. Op de eerste klok staat “Jezus, Maria, Johannes – Rhuardus de Vouw – me fecit dm MCCCCCXXIC”. Op de tweede klok staan de namen van de schenkers en hun familiewapens: “Sijbrant van Cammingha, Epo Douwma, Hessel van Feijtsma hovelingen tot Huisum, Thomas Both me fecit 1582”. De klokken zijn in de tweede wereldoorlog naar Duitsland gebracht, maar gelukkig ongeschonden teruggevonden.
Na de Reformatie is de kerk in Protestantse handen overgegaan. Als u de kerk binnen komt vindt u een 17e eeuwse Protestantse kerkinrichting. De beelden zijn verdwenen, maar als u goed kijkt vindt u nog enkele verwijzingen naar het Rooms-Katholieke verleden.
– Het houten tongewelf in de kerk is versierd met gebeeldhouwde rozetten die de lijdensgeschiedenis van Christus uitbeelden. Hier is de Beeldenstorm van 1580 kennelijk aan voorbij gegaan.
– Op de eikenhouten preekstoel, de enige preekstoel in Friesland daterend van vóór de reformatie, vindt u een tekst uit de Vulgaat (de officiële Bijbelvertaling van de Rooms Katholieke Kerk) ontleend aan Jesaja 58 vers 1. De preekstoel is één van de zeldzame achtkantige exemplaren in dit gewest. Het doophek is van ca 1600.
– Tegenover de preekstoel staan drie overhuifde herenbanken. De banken zijn waarschijnlijk uit de 16e en 17e eeuw. De oudste bank heeft gotische briefpanelen die vrij zeldzaam zijn in Friesland. Van wie de banken geweest zijn is niet helemaal duidelijk, in ieder geval behoorden zij aan welgestelde kerkleden. In de archieven wordt gesproken over de “Abbingha Banken”. Uiteindelijk kreeg de familie van Sloterdijck de banken in haar bezit.
– Het orgel was waarschijnlijk in de rooms-katholieke periode van de kerk al aanwezig. Het is diverse keren gerestaureerd waarbij zoveel mogelijk gebruik is gemaakt van de oude materialen. In 1849 is het orgel uitgebreid door de firma Van Dam. Het orgel wordt dan ook als een Van Dam orgel gezien.
– Vroeger kon men in de kerk begraven worden, maar onder koning Willem I werd dit in 1829 definitief verboden. In het koorgedeelte van de kerk waar het altaar stond waren de duurste graven. Men hoopte dat de heiligheid van deze plaats op de overledenen zou afstralen. Hier vinden we o.a. de zerk van Dowe Powels, oud pastoor van Huizum, die op 17 juni 1574 is gestorven. Naast hem zijn drie predikanten begraven. Daar dichtbij vinden we ook de zerken van Epo van Douwma en van Hessel van Feijtsma (de schenkers van de klok). Onder de vloer zijn vier grafkelders gevonden. Eén daarvan was van de familie Cammingha. Op een bord in het koor staan de predikanten vermeld die in de afgelopen eeuwen de Dorpskerkgemeente hebben gediend.
U ziet het, al acht eeuwen staat de Dorpskerk in Huizum. Al die jaren is de kerk getuige geweest van het geloof in God.
Bronnen:
– Het oranje boekje
– Geschiedkundige bijzonderheden betrekkelijk den Dorpe Huizum bijeengebragt en bewerkt door wijlen Herm. Wesselius, Predikant te Huizum. Uit de kerkelijke archieven opgemaakt 1803
– Internet
– Uittreksel “ De Huizumer Dorpskerk” mw. A. Oosterbaan
De website van Huizum-West : www.kerkhuizumwest.nl
